Zijn en Gezien worden

Om hoogbegaafde kinderen te begrijpen en passend te begeleiden, is het van belang dat leerkrachten zicht hebben op de mogelijke behoeften van deze kinderen. Het begeleiden van het zijnsluik van hoogbegaafde kinderen vraagt om een pedagogisch sensitieve leerkracht (Bakx & Rohaan, 2016), die op basis van een gelijkwaardige relatie de specifieke afstemmingsvragen van kinderen kan en wil beantwoorden. Deze leerkracht begrijpt dat het (soms aangepaste) gedrag van kinderen opgevat kan worden als een vraag om afstemming op hun (basis)behoeften. Hieronder wordt een matrix gepresenteerd van basisbehoeften ten aanzien van hoogbegaafde kinderen. 
De algemene basisbehoeften relatie, competentie en autonomie zijn in deze matrix aangescherpt voor hoogbegaafde kinderen, met als uitgangspunt dat deze behoeften meer in het bijzonder gelden voor hoogbegaafde kinderen, dan algemeen voor alle kinderen. Deze matrix geeft geen kant-en-klare oplossingen, maar biedt wel een startpunt van een (gezamenlijke) zoektocht naar wat het kind van jou als leerkracht vraagt.

Basisbehoeften met beschrijving vanuit het kind:

Relatie
Ik mag zijn
Ik wil graag verbonden zijn met anderen (leerkracht, ouders, kinderen). Ik ben hierbij gevoelig voor eerlijkheid, oprechte interesse en gelijkwaardigheid in contact. Als iemand niet authentiek is, dan kan ik daar last van hebben. Ik heb ontmoeting met ontwikkelingsgelijken nodig om een goed zelfbeeld te blijven ontwikkelen en te behouden. Grote thema’s en vraagstukken houden mij bezig en ik heb een groot rechtvaardigheidsgevoel. Als de ander mijn ‘groot voelen’ en ‘diep denken’ niet (h)erkent of begrijpt, dan voel ik mijzelf eenzaam, verdrietig of boos. Ik wil leren samenwerken en spelen met anderen én ook leren om in het contact met de ander trouw aan mezelf te blijven.

Competentie
Ik wil leren
Ik heb plezier in leren; mijn plezier in leren wordt gestimuleerd door mijn passies te verbinden aan uitdagende leerdoelen. Ik vind het prettig dat anderen met mij in gesprek gaan over wat ik wil, wat ik nodig heb en welke ideeën ik daar verder bij heb – zonder dat daarbij direct genoemd wordt wat de beperkingen van mijn ideeën zijn. Als dat niet lukt, dan kan ik gedemotiveerd raken; ik heb dan geen zin meer in leren. Het helpt mij als ik inzicht heb in waarom ik bepaalde strategieën moet aanleren voor (goede leerresultaten) op de lange termijn. Dan begrijp ik waarom ik het toch moet leren en kan ik mezelf motiveren om het te doen. 

Ik durf te leren
Ik geloof in mijn eigen kunnen. Omdat ik (erg) hoge verwachtingen heb en de lat voor mezelf (zo) hoog leg, moet ik het goed doen van mezelf, voor jou. Dat beklemt mij. Ik mag van mezelf ervaren welke gedachten en gevoelens onderdeel zijn van (normale) leerprocessen. Dit betekent dat ik ervaar hoe leren voelt (leerkuil; comfort-leer-paniekzone), dat ik mijn eigen overtuigingen leer kennen (van een ‘vaste mindset’ naar een ‘groeimindset’) en dat ik – door faalmoedig te zijn – ook frustratietolerantie kan ontwikkelen. Ik hoef dan uitdagingen niet (meer) te ontwijken en te vermijden.

Autonomie
Ik mag leren
Mijn plezier in leren wordt gestimuleerd door zelf keuzes te mogen maken in hoe ik mijn uitdagende leerdoelen en beoogde resultaten wil behalen. Ik word belemmerd door een ander die probeert mij te controleren en te begrenzen of als iemand anders de baas speelt. Dit maakt mij soms onderdanig, maar soms ook recalcitrant of boos. Het is belangrijk dat ik de ruimte krijg om mijn eigen keuzes te maken, in overleg met anderen, zonder mijzelf te ‘verliezen’ in aanpassen aan de groep. De leerkracht is mijn coach, die mij helpt door te zetten – zonder mij te beleren of autoritair te willen zijn. Dat geeft mij ook ruimte om vragen te stellen en hulp te vragen en gemotiveerd te blijven om te leren.

Ik kan leren
Doordat ik uitdagende leerdoelen (zelfstandig) wil behalen – maar niet goed weet hoe ik leren moet, omdat het meestal gewoon ‘lukt’ –, kan ik gefrustreerd raken bij echte uitdaging, geef ik snel op en/of word ik boos. Het is belangrijk dat ik vanaf het eerste moment op school een passend onderwijsaanbod krijg en leerstrategieën en executieve functies leer gebruiken om mijn gestelde doelen (zelfstandig) te kunnen bereiken. Zo kan ik ‘leren leren’ om niet alleen op basis van mijn capaciteiten/werkgeheugen te werken, maar juist ook met dieper inzicht en op langere termijn autonoom te kunnen (blijven) werken. Dit is noodzakelijk voor mijn verdere schoolloopbaan.

https://www.zijnengezienworden.nl/